Văn hóa kiện tụng của người Việt Nam

                  Người Việt Nam ta nói riêng và người phương đông nói chung từ ngàn xưa đến nay vốn có lối ứng xử trọng tình, trọng nghĩa với nhau. Nói như Khổng Tử - ông tổ của Nho Gia thì kiện cáo là thói của bọn " con buôn". Trong xã hội mà Nho Giáo được coi là chính thống thì các tầng lớp được tôn trọng là: Sĩ, nông, công, thương. Các thương nhân là tầng lớp mạt hạng nhất trong xã hội. Họ đa phần không có học vấn, quan chức, điền trang hay nghề nghiệp gì cụ thể. Phần lớn họ chỉ dựa vào việc uốn ba tấc lưỡi và thấy cái gì có lợi thì làm. 

                 Nói như thế để biết rằng, từ ngàn năm nay, việc kiện cáo vốn được coi là một việc lớn. Đôi khi cả người đi kiện và người bị kiện đều bị mất mặt. Dân gian ta vẫn có câu: Một đời kiện là chín đời thù.
Thông thường những mâu thuẫn và xung đột ghê gướm lắm thì người dân mới đem nhau ra tòa xử lý. Mà khi đã lôi nhau ra tòa xử lý thì gần như không còn có gì để nhìn mặt nhau nữa. Mâu thuẫn đã lên đến đỉnh điểm rồi. 

                  Ngày nay, hệ thống pháp luật của nhà nước ta ngày càng được kiện toàn. Trên các đường phố ta dễ dàng đọc được tấm biển: Sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật là cách hành xử văn minh và tiến bộ. Thế nhưng trong lối ứng xử thường ngày. Người dân vẫn quen hành xử theo cách riêng. Một phần do nhận thức sai lệch và kém hiểu biết về pháp luật. Không biết những lợi ích của mình bị xâm hại đó được pháp luật bảo vệ. Một phần từ ngàn xưa đến nay người dân vẫn cư xử thế. Người khôn thì sống, người mống thì chết. Thế nên có người dân nói vui rằng: Nước ta nhiều luật theo rừng, nhưng người dân quen ứng xử với nhau theo luật rừng!

                 Trong con mắt của người dân. Việc kiện cáo là việc không nên làm. Nó quá to tát và phiền phức. Thực tế vì không đưa ra tòa xử lý ngay từ những việc nhỏ. Đến khi mâu thuẫn đạt đến đỉnh điểm. Có khi cả hai bên đều đã bị tổn thương và thiệt hại rất nặng nề. Rồi mới đem nhau ra tòa xử lý thì cũng đã muộn màng.

                 Tôi còn nhớ cách đây vài năm, tại Làng Bồng Mạc, Xã Liên Mạc, huyện Mê Linh, Hà Nội ngay cạnh xã tôi. Đã có một vụ án hết sức đau lòng xảy ra. Nguyên nhân bắt đầu chỉ từ một con vịt, đáng 50.000 đồng.

                Chuyện là: Có hai gia đình nông dân sống bên cạnh nhau. Đàn vịt nhà ông A chui sang vườn nhà ông B ăn rau. Ông B tức mình cầm gậy đuổi đàn vịt, không may một con bị ông vụt trúng lăn ra chết. Ông B thấy con vịt ngon mà lại tiếc đám rau bị đàn vịt nhà ông A phá, cho là con vịt đó coi như là sự bồi thường thiệt hại. Ông B thịt con vịt đó cho cả gia đình ăn. Ông A đi làm đồng về thấy bị mất vịt, biết là do nhà ông B thịt ăn. Thì tức khí sang nhà ông B mắng chửi, xúc phạm thận tệ. Ông B thấy đuối lý, cũng hơi ngượng với xóm làng lên cố nín nhịn. Ông A được thể xúc phạm ông B thận tệ hơn. Hai bên to tiếng qua lại không bên nào chịu nhượng bộ bên nào. Cho rằng ông B ăn Vịt nhà ông A là sai, mà còn dám to tiếng nói lại. Ông A về nhà cầm gậy và đánh chết ông B tại nhà. Đến lúc này, gia đình ông B mới đem đơn ra tòa kiện. Ông A vì có hành vi côn đồ, hung hẵn và đánh chết người, bị tòa án xử phạt tù trung thân. Cả xóm phải xót xa khi nhìn hai người đàn bà nhỏ già nua cô đơn. Một người  có chồng chết trong sự nhục nhã vì " ăn trộm vịt" nhà hàng xóm. Một người chồng bị tù trung thân vì có hành vi hung hãn đánh chết người và rất nguy hiểm cho cộng đồng.

                 Thiết nghĩ nếu mâu thuẫn của họ được giải quyết tại tòa án ngay từ khi ông A phát hiện ông B thịt một con vịt nhà mình. Ông B chắc chắn sẽ phải bị bồi thường 50.000 tiền con vịt. Còn ông A thì phải bồi thường 30.000 tiền rau do vịt nhà ông sang phá vườn nhà ông B. Thì đâu có kết cục bi thảm một ông chết, một ông đi tù trung thân? Bỏ lại hai người phụ nữ cô đơn cùng những đứa con thơ dại. Bi kịch hơn, hai gia đình ấy sẽ thù nhau đến muôn đời! 

                  Nguyên nhân chính của vụ việc đau lòng này là cách hành xử vô chính phủ của ông A.

                  Ngẫm đi ngẫm lại, cái gì tiến bộ và văn minh đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho mọi người thì ta lên theo. Thế nên tôi rất thích thói quen hay kiện cáo của người Mỹ. Cũng nhiệt liệt ủng hộ nếp sống và hành xử theo hiến pháp và pháp luật. Đất nước không phải chỉ là có những  người dân với nhau. Mà đất nước nào cũng có nhà nước và pháp luật của mình. Khi hệ thống chính trị càng mạnh và nghiêm minh thì người dân càng được hưởng nhiều lợi ích.

                 Mình kiện để dành phần thắng một cách chính đáng nhất. Kiện đôi khi là hình thức tự vệ, và bảo vệ lòng tự trọng của mình. Kiện còn là biện pháp trả thù hợp pháp với những người đã xâm hại quyền lợi của mình.

                Tuy vậy, do nếp ứng xử truyền thống của người Việt ta từ ngàn xưa vẫn thế. Nên khi có việc phải kiện cáo. Thứ nhất ta lên tuyệt đối tôn trọng sự thật. Và khi đã đem nhau ra tòa kiện, thì cũng nên hết sức thận trọng. Đề phòng bị trả thù khi mình rơi vào tình huống yếu thế.

                                                                 Tác giả: Phạm Thị Hợi

Xem thêm các bài viết

>> Thành công và hạnh phúc

>> Sợi dây chuyền

>> Điểm dừng thích hợp cho sự thành công

>> Hạnh phúc là đấu tranh?

>> Con đường để thành công

>> Xu hướng chung của người giàu, kẻ nghèo

>> Sức mạnh của sự cùng khốn

>> Ơn nghĩa sinh thành

>> Khi mẹ đi lấy chồng

>> Văn hóa kiện tụng của người Mỹ